Kusaczka jasnodzioba

Kusaczka jasnodzioba
	Hypsibemon carrikeri
	(Schulenberg & M.D. Williams, 1982)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	kusaczki
Rodzaj	Hypsibemon
Gatunek	kusaczka jasnodzioba
Synonimy
	Grallaria carrikeri Schulenberg & M.D. Williams, 1982;
	Grallaria carrikeri Schulenberg & M.D. Williams, 1982;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kusaczka jasnodzioba^[2], kusaczka czerwonooka^[3] (Hypsibemon carrikeri) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kusaczek (Myrmotheridae). Występuje endemicznie w peruwiańskich Andach i nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisali w 1982 Thomas S. Schulenberg i Morris D. Williams. Opis ukazał się na łamach „The Wilson Bulletin”; autorzy przydzielili kusaczce jasnodziobej nazwę Grallaria carrikeri^[4]; Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny akceptuje tę nazwę (2021)^[5], ale autorzy Kompletnej listy ptaków świata umieszczają ten gatunek w rodzaju Hypsibemon^[2]. Holotyp pochodził z Cordillera de Colán w Peru; był to dorosły samiec odłowiony przez Williamsa 15 października 1978 na wysokości 2450 m n.p.m. Został przekazany do Louisiana Museum of Natural History (Baton Rouge, Luizjana) i opatrzony numerem 88044^[4]. Nie wyróżnia się podgatunków^[5].

Niektórzy autorzy uznają kusaczkę jasnodziobą za takson siostrzany wobec kusaczki szarobrzuchej (H. nuchalis), możliwe, że jest bliżej spokrewniona z kusaczką białolicą (H. ridgelyi)^[6].

Nazwa gatunkowa upamiętnia M. A. Carrikera, ornitologa i eksploratora Ameryki Południowej, także obszarów znajdujących się w okolicy miejsca okrycia holotypu^[4].

Morfologia

Długość ciała kusaczki jasnodziobej wynosi blisko 19 cm. Masa ciała samców to 96–124 g, samic – 97–112 g^[6]. Wymiary szczegółowe holotypu oraz innych osobników (n – liczba osobników)^[4]:

♂/♀		Skrzydło	Ogon	Dziób	Skok
♂	n	5	4	5	5
♂	przedział	106,8–112,5	62,6–66	29,6–31,3	59–60,6
♀	n	2	4	4	4
♀	przedział	103,7–107,1	61,4–65,7	28–29,1	56,4–58,9
♂	holotyp	111,6	66	30	59

Nie występuje dymorfizm płciowy. U dorosłego osobnika czoło, pokrywy uszne, kantarek i policzki czarne. Boki głowy i jej wierzch czarnobrązowe, barwa płynnie przechodzi w oliwkowobrązowy kolor karku i grzbietu. Na piórach grzbietu występują bardzo wąskie czarne końcówki. Skrzydła i sterówki ciemnokasztanowe. Górna część gardła czarna, na dole przechodzi w czarnoszarą. Pierś i brzuch łupkowoszare, pióra posiadają wąskie czarne zwieńczenia; środek brzucha jaśniejszy, niemal biały. Boki i okolice kloaki płowobiałe. Tęczówka krwistoczerwona po jasną, czerwonobrązową; dziób o barwie kości słoniowej; skoki szaroniebieskie. U osobników młodocianych głowa, górna część grzbietu i piersi czarnoszare, reszta ciała ciemnoszara w cynamonowe prążki, środek brzucha biały^[6].

Zasięg występowania

Kusaczka jasnodzioba występuje w centralnych Andach w Peru, od regionu Amazonas na południe po region La Libertad^[6]. BirdLife International szacuje całkowity zasięg występowania na 49 tys. km²^[7].

Ekologia

H. carrikeri zamieszkuje gęste zarośla bambusów oraz przyległego podszytu wilgotnych lasów górskich na wysokości 2350–2900 m n.p.m. W skład diety wchodzą stawonogi, zwłaszcza gąsienice i chrząszcze. Młode często otrzymują dżdżownice. Pieśń kusaczki jasnodziobej trwa 3 sekundy, ptak śpiewa ją co 6–10 sekund; składa się z 6 dźwięków z nieznaczną przerwą między 1. i 5.; pierwszy dźwięk najdłuższy, drugi nieco niższy^[6].

Lęgi

Młode osobniki odnaleziono w sierpniu i październiku, co wskazuje to, że okres lęgowy przypada na suchszą część roku^[4]. Odnaleziono jedno gniazdo^[6] (17 października 1979); znajdowało się w okolicy Ongon (region La Libertad) w lesie mglistym; autor podał koordynaty 8°11′00″S 77°10′00″W/-8,183333 -77,166667. Gniazdo było umieszczone 5 m od traktu, którym dziennie przechodziło około 30 osób z osłami. Gniazdo znajdowało się 3 m nad ziemią, na częściowo opadniętym drzewie o średnicy pnia 0,5 m. Ptak umieścił je w zbiorowisku paproci, mchów i martwych liści. Zbudowane było z kilku gałązek oraz masy składającej się z martwych liści i mchu. Z zewnątrz mierzyło około 19 na 20 cm, od wewnątrz 14 na 12 cm; głębokość wynosiła 5 cm. Oba ptaki z pary brały udział w karmieniu dwóch młodych. Ich wiek oszacowano na 7 dni; ważyły 26 i 27 g. Ząb jajowy był nadal widoczny; zarówno wnętrze dzioba, jak i dziób miały barwę pomarańczową^[8]

Status i zagrożenia

Gatunek klasyfikowany jest przez IUCN jako najmniejszej troski (LC – Least Concern) od 2020 roku. Wcześniej, od 2013 roku był uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened), a od 1988 roku za gatunek najmniejszej troski. Liczebność populacji szacuje się na około 90 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji jest oceniany jako spadkowy^[1]. Zagrożeniem dla gatunku jest wycinka lasów; dawniej miała miejsce poniżej wysokości, na której żyje kusaczka jasnodzioba, obecnie odbywa się także na wyższych wysokościach, np. w górnym biegu rzeki Río Chido w okolicy Pomacochach. H. carrikeri występuje w 6 obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA^[7]. Stwierdzono gatunek w Parku Narodowym Rio Abiseo^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b BirdLife International, Grallaria carrikeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-13] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Myrmotheridae MacGillivray, 1839 - kusaczki - Antpittas (wersja: 2020-12-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-03].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 210, 1999.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Thomas S. Schulenberg and Morris D. Williams. A new species of Antpitta (Grallaria). „Willson Bulletin”. 94 (2), s. 105–113, 1982.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-03]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 725. ISBN 84-87334-50-4.
↑ ^a ^b Species factsheet: Grallaria carrikeri. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-03]. (ang.).
↑ David A. Wiedenfeld. A Nest of the Pale-Billed Antpitta (Grallaria carrikeri) with Comparative Remarks on Antpitta Nests. „The Wilson Bulletin”, s. 580–582, 1982.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[iucn-1] BirdLife International, Grallaria carrikeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-13] (ang.).

[mk-2] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Myrmotheridae MacGillivray, 1839 - kusaczki - Antpittas (wersja: 2020-12-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-03].

[mc-3] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 210, 1999.

[1.op-4] Thomas S. Schulenberg and Morris D. Williams. A new species of Antpitta (Grallaria). „Willson Bulletin”. 94 (2), s. 105–113, 1982.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-03]. (ang.).

[hbw8-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 725. ISBN 84-87334-50-4.

[birdlife-7] Species factsheet: Grallaria carrikeri. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-03]. (ang.).

[gni-8] David A. Wiedenfeld. A Nest of the Pale-Billed Antpitta (Grallaria carrikeri) with Comparative Remarks on Antpitta Nests. „The Wilson Bulletin”, s. 580–582, 1982.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]